Chcąc wyjaśnić, co to jest osteotomia, wystarczy spojrzeć na dosłowne tłumaczenie tego słowa. Okazuje się że to nic innego jak przecinanie kości. Poniżej wyjaśnimy po co kości się przecina.

Osteotomia to „przecinanie kości”

Kiedy człowiek ma na przykład krzywą nogę, to nie tylko będzie utykał, ale również w przyśpieszonym tempie będzie zużywał stawy w obrębie takiej kończyny. To trochę jak źle ustawione pochylenie kół w samochodzie. Kółka niby się kręcą, ale samochód źle się trzyma drogi i przyśpieszonym tempie zużywa opony.

Każda deformacja, zarówno w obrębie kończyny górnej jak i kończyny dolnej w mniejszym lub większym stopniu będzie przeszkadzała w prawidłowej biomechanice kończyny, może powodować uszkodzenia i ból, ale uwaga, może być również przyczyną problemów estetycznych.

Szpotawość kolan

Szpotawość to taka deformacja, która polega na tym, że jak ktoś stoi prosto i ma złączone stopy, to jego kolana nie dotykają się. Są takie jakby „prostowane na beczce”.

I teraz, jeśli na zdjęciu RTG całej kończyny, poprowadzimy linię prostą, przechodzącą od środka stawu biodrowego do środka stawu skokowego, to linia ta, zwana linią obciążania, powinna normalnie przejść idealnie przez środek stawu kolanowego. Jednak w przypadku kończyn szpotawych, taka linia przejdzie przez wewnętrzną część stawu kolanowego.

Badanie RTG pacjenta ze szpotawością – osie obciążania przechodzą przez przedział przyśrodkowy kolana.

Kończyny szpotawe, to takie wygięte na zewnątrz. Kolana nie łączą się.

W takiej sytuacji, nie trudno sobie wyobrazić, że właśnie wewnętrza część stawu kolanowego będzie bardziej obciążana i w przyśpieszony tempie zużywana.
Stopniowo dochodzi do uszkodzenia łąkotki przyśrodkowej, zużycia chrząstki stawowej w przyśrodkowym przedziale stawu kolanowego i wreszcie do obrzęku kości i wytworzenia torbieli. Generalnie boli i chodzić ciężko. Z czasem dochodzi również do utraty wyprostu w stawie i kolano nadaje się już tylko do protezy.

Rozpoczynając leczenie odpowiednio wcześnie, można temu zaradzić!

Możemy wykonać osteotomię kolana szpotawego. Przecina się kość i w odpowiedni sposób koryguje jej kształt, tak aby linia obciążania przechodziła teraz przez przedział boczny stawu.
Takie postępowanie, odciążające zniszczony przedział przyśrodkowy, pozwala pacjentowi na dalsze, pozbawione bólu funkcjonowanie i uniknięcie protezy.

Osteotomia: jak wygląda cały proces leczenia?

1. Kwalifikacja do operacji

Podstawą do oceny kształtu kości jest badanie RTG. Do oceny deformacji kończyn dolnych potrzebujemy widzieć całą kończynę na jednym zdjęciu na stojąco.
Na zdjęciu liczymy jaka jest deformacja, decydujemy w którym miejscu należy przeciąć kość i o jaki kąt skorygować jej ustawienie, aby nogę wyprostować.
Aby zwiększyć dokładność wykonywanej osteotomii kolana, wykonuje się również badanie tomografii komputerowej. Wykorzystuje się ją do planowania komputerowego z wydrukami 3D

Planowanie osteotomii z użyciem wydruku 3D dedykowanego dla konkretnego pacjenta.

Do oceny wnętrza stawu, a przede wszystkim do określenia, czy przedział boczny jest zdrowy, niezbędne jest badanie Rezonansem Magnetycznym.

Przygotowując się do operacji wykonujemy RTG, Tomografię i Rezonans

2. Planowanie

Z samego RTG wyliczamy konieczny kąt korekcji deformacji.
Na badaniu TK możemy pracować w przestrzennie w trzech wymiarach (3D), zaplanować operację „na sucho” i zaprojektować przymiar, który po wydrukowaniu na drukarce 3D, służy do dokładnego poprowadzenia piły w trakcie operacji.

Gotowy wydruk 3D – narzędzie spersonalizowane za pomocą którego precyzyjnie tniemy kość i pozycjonujemy płytę.

3. Operacja

Pacjent zazwyczaj jest znieczulony przewodowo, czyli dostaje zastrzyk okolicę kręgosłupa i nie czuje potem nóg od pasa w dół. Po znieczuleniu kończyna jest odpowiednio zdezynfekowana i obłożona na sterylnie. W większości przypadków wykonuje się artroskopię kolana, aby wyrównać uszkodzoną łąkotkę lub opracować chrząstki.

Zazwyczaj przed osteotomią kolana wykonuje się artroskopię stawu kolanowego

Właściwy zabieg osteotomii wykonuje się po przecięciu skóry po przyśrodkowej stronie kości piszczelowej. Cięcie musi mieć co najmniej kilka centymetrów. Cel jest taki, aby dotrzeć do kości, nie uszkadzając żadnych ważnych struktur, w tym ścięgien i więzadeł, ale przede wszystkim naczyń i nerwów. Jak już kość jest odsłonięta, wprowadzamy pod kontrolą RTG druty prowadzące piłę lub mocujemy wydrukowany przymiar 3D.

Przymiar w trakcie operacji.

Kości nie przecina się całkowicie. Przeciwległa ściana kości zostaje nie przecięta i liczymy, że w trakcie rozchylania osteotomii kość plastycznie odegnie się. Rozchylamy o zadany kąt, sprawdzamy czy wszystko się zgadza i zespalamy wytworzone złamanie za pomocą dedykowanej płyty. Tkanki wracają na miejsce i zamykamy skórę. W ranie często zostaje dren, który przez dobę odbiera ewentualne krwawienie.

Obciążanie po osteotomii kolanowej

Dużo zależy od tego co naprawiamy wewnątrz kolana. Jeśli samo kolano nie wymaga odciążania, to teoretycznie kończynę po osteotomii możemy obciążać. Teoretycznie, bo oczywiście zmiennych jest bardzo dużo, a do tego dochodzą preferencje i przekonania samego chirurga. O tym czy pacjent może obciążać kończynę po osteotomii czy nie, zawsze decyduje lekarz prowadzący. Tylko on ma wszystkie dane potrzebne do podjęcia odpowiedniej decyzji.

Leki po osteotomii

Leki są potrzebne. Przede wszystkim lek przeciwzakrzepowy, oczywiście jako profilaktyka wystąpienia zakrzepicy żylnej. Do tego koniecznie lek przeciwbólowy. Przecięcie kości może boleć. Tu warto wspomnieć, że raczej przeciw bólowy, taki jak paracetamol czy tramal a nie przeciwzapalny jak diklofenak, czy ibuprofen. Kość musi sę szybko zrosnąć, a leki przeciwzapalne w dużych dawkach, mogą ten proces znacznie spowalniać. Koniecznie zalecamy witaminę D3, wapno lub dietę bogatą w wapń. Przy problemach chrząstkowych można rozważyć glukozaminę czy chondroitynę.

Zalecenia po osteotomii: rehabilitacja i ćwiczenia w domu

W przypadku naprawy powierzchni chrzęstnych, pacjenci zazwyczaj muszą w domu ćwiczyć przez 6 tygodni, po kilka godzin dziennie, na tzw. szynie CPM. Skrót CPM pochodzi od Continuous Passive Motion, czyli ruch ciągły bierny.

Po wyjściu dobrze jak pacjent odpocznie 2-3 dni i zaraz potem pojawi się na fizjoterapii, aby wykonywać ćwiczenia. To bardzo ważne. Na każdym etapie postępowania po osteotomii kolana jest co robić.

Warto podkreślić, że sama operacja to za mało. Rehabilitacja po osteotomii jest konieczna. Jeśli pacjent odpowiednio nie wyrehabilituje kończyny, efekt końcowy będzie po prostu zły.

Operacja bez właściwej rehabilitacji nie będzie skuteczna

Kontrole po zabiegu osteotomii

Średnio po 2 tygodniach zdejmuje się szwy, a po kolejnym miesiącu jest kontrola ze świeżo wykonanym zdjęciem rentgenowskim.

Całość postępowania może potrwać do pół roku. Pełny zrost kości uzyskuje się często po około roku od operacji.

Widok RTG kości piszczelowej po wygojeniu osteotomii.

Na koniec często pada pytanie: „Czy zespolenie należy usunąć?” Odpowiedź jest prosta i brzmi: „jeśli z jakiegoś powodu zespolenie przeszkadza, należy je usunąć. Inaczej, może zostać na kości.

Podsumowując: Co to jest osteotomia? To operacja polegająca na przecięciu kości. Zazwyczaj osteotomię wykorzystuje się w celu skorygowania osi kończyny, ratowania stawu przed protezą. Dobra kwalifikacja, dokładne przeprowadzenie zabiegu osteotomii kolana i rzetelna fizjoterapia pooperacyjna (rehabilitacja i ćwiczenia) dają bardzo dobre efekty i pacjenci wracają do sprawności, unikając niejednokrotnie konieczności wymiany stawu na sztuczny.

W MIRAI obszarem kolana zajmują się:
Michał Drwięga – opracowanie materiału na stronie
Tomasz Szymański
Karol Kosterna
Michał Bartoszewicz
Konrad Słynarski
Bartosz Dominik
Patryk Ulicki
Agnieszka Wintrowicz
Dariusz Grzelecki
Anna Krześniak