Tryb życia człowieka pierwotnego spowodował, że jego stopa ewoluowała w kierunku umożliwiającym mu przebywanie w pozycji pionowej. Nie było już potrzeby posiadania przeciwstawnego palucha, który ułatwiał chwyt podczas poruszania się po drzewach. W zamian za to, doszło to stopniowego wydłużenia pierwszego promienia stopy, co dało nam możliwość swobodnego stania oraz przemieszczania się na dwóch nogach.

„Ludzka stopa jest machiną o mistrzowskiej konstrukcji oraz dziełem sztuki”
Leonardo da Vinci

O skomplikowaniu budowy tej części ciała niech świadczą liczby. Ludzka stopa składa się z:
– 26 kości
– 33 stawów
– 29 mięśni
– 107 więzadeł i ścięgien

Jest to także jedyna część ciała, która na co dzień pozostaje unieruchomiona. Dzieje się to za sprawą butów. Ćwiczenia nakierowane na stopę stanowią rzadki dodatek do programów treningowych, nawet wśród osób aktywnych. Prowadzi to do sytuacji, w której nawet 30% populacji doświadcza jakiejś patologii i bólu w obrębie stopy. Wykazano, że długotrwały ucisk na przodostopie spowodowany przez obuwie powoduje zmiany w strukturze stopy, a 86% butów posiada węższe przody w porównaniu do anatomicznej szerokości stopy.

Do najczęstszych zaburzeń w obrębie stopy i stawu skokowego zaliczamy:

Płaskostopie

Stopa płaska charakteryzuje się obniżeniem łuku podłużnego przyśrodkowego oraz koślawym ustawieniem pięty. Aby zdiagnozować płaskostopie wykorzystuje się badanie kliniczne, badania obrazowe (RTG) lub badanie podoskopowe. W MIRAI wykorzystujemy także urządzenie do analizy funkcjonalnej kręgosłupa i postawy w ruchu, które umożliwia obrazowanie obciążenia stopy w pozycji stojącej oraz w chodzie lub biegu, wraz z kontrolą parametrów ustawienia miednicy i tułowia. Pozwala to kompleksowo ocenić status funkcjonalny stopy oraz jej wpływ na narząd ruchu badanego.

Do czynników ryzyka występowania płaskostopia zaliczamy uwarunkowania dziedziczne, noszenie butów od wczesnego dzieciństwa, otyłość, mieszkanie w mieście.

W stopie płaskiej dochodzi do rozluźnienia aparatu więzadłowego oraz mięśniowego utrzymującego stopę w neutralnej pozycji. Niesie to za sobą skutki dla całego narządu ruchu. Płaska stopa powoduje najczęściej koślawe ustawienie kolan, wzmożone przywiedzenie oraz rotację wewnętrzną w biodrach, co może rzutować także na dolegliwości bólowe w oddalonych od stopy obszarach ciała.

Leczenie stopy płaskiej składa się przede wszystkim z fizjoterapii nakierowanej na przyczynę występowania tej patologii. Dobór odpowiednich ćwiczeń korygujących ustawienie stopy, terapia manualna nakierowana na uruchomienie zablokowanych stawów, edukacja pacjenta dotycząca jego codziennego funkcjonowania lub – w niektórych przypadkach – indywidualne dobranie wkładek, dają duże szanse na sukces w leczeniu stopy płaskiej.

Skręcenie stawu skokowego

Skręcenie stawu skokowego dotyczy najczęściej uszkodzenia aparatu więzadłowego po bocznej stronie stawu skokowego, do którego dochodzi w mechanizmie inwersyjnym. Wyróżniamy 3 stopnie uszkodzenia więzadeł:

I stopień uszkodzenia – naciągnięcie więzadeł, bez przerwania ich ciągłości oraz bez cech niestabilności stawu skokowego,
II stopień uszkodzenia – częściowe uszkodzenie struktury więzadła, z cechami niestabilności stawu skokowego,
III – całkowite przerwanie ciągłości więzadła z występującą niestabilnością stawu skokowego,

Epidemiologia: jest to bardzo częsta kontuzja, dotykająca dziennie 1 osobę na 10 000.

Objawy: do najczęstszych objawów zaliczamy ból, wysięk oraz krwiak występujący w uszkodzonej okolicy. Po urazie możemy także odczuwać mechaniczną niestabilność stawu skokowego lub jego sztywność. Nawet co trzecia osoba, która doznała skręcenia stawu skokowego doświadcza chronicznego bólu, obrzęku lub ponownego urazu w przeciągu kilku lat od pierwotnego.

Diagnostyka: podstawą do postawienia diagnozy jest przeprowadzenie badania klinicznego oraz wykonanie badania USG, które pozwoli ocenić rozległość obrażeń w obrębie kontuzjowanego stawu skokowego. Badaniem pierwszego rzutu, szczególnie u dzieci do 15. roku życia, jest także RTG, które pozwala wykluczyć złamanie kości, do którego może dojść podczas urazu. Diagnostyka może także zostać rozszerzona o badanie rezonansem magnetycznym lub tomografem komputerowym.

Leczenie: Przez pierwszych kilka godzin po urazie warto stosować chłodzenie, aby załagodzić fazę krwawienia. Przez kilka dni dobrze jest trzymać nogę w górze oraz stosować odpowiednią kompresję uszkodzonej okolicy, tak aby usprawnić redukcję obrzęku. W ewakuacji nadmiernej ilości płynu w stawie bardzo pomaga elektrostymulacja, która uruchamia pompę mięśniową i aktywuje w ten sposób układ limfatyczny. Nie należy nadwyrężać nogi wykonując czynności, które sprawiają ból. Od samego początku warto nawiązać współpracę z fizjoterapeutą, który dobierze ćwiczenia adekwatne do stopnia uszkodzenia, czasu od urazu oraz Twojego stanu klinicznego.

Tendinopatia ścięgna Achillesa

Ścięgno Achillesa to największe ścięgno w ludzkim ciele. Stanowi końcową część mięśnia brzuchatego łydki oraz mięśnia płaszczkowatego. Przenosi ono ogromne siły, zwłaszcza podczas czynności dynamicznych, takich jak bieganie czy skakanie. Kolagen budujący ścięgno może ulegać uszkodzeniu w wyniku jego chronicznego nadużywania lub przeciwnie – zbyt małego obciążania na co dzień i nagłego zwiększenia poziomu aktywności. Uszkodzone włókna kolagenowe nie przenoszą siły w sposób efektywny, dochodzi do wrastania w nie wolnych zakończeń nerwowych, a w konsekwencji do bólu. Ból nie jest zatem spowodowany jedynie stanem zapalnym, a przede wszystkim zmianami zwyrodnieniowymi, które rozwijają się w obrębie ścięgna.

Epidemiologia: Jest to bardzo częsta kontuzja przeciążeniowa, dotykająca aktywne osoby, u których dominującym wzorcem ruchu jest bieganie lub skakanie. Wśród biegaczy średniodystansowych, odsetek zawodników, którzy przechodzą lub przechodzili tę kontuzję sięga 83%. Warto jednak pamiętać, że nie jest to schorzenie zarezerwowane dla sportowców. Nawet 65% diagnoz tendinopatii Achillesa w praktyce klinicznej nie dotyczy osób związanych ze sportem. Do rozwoju tendinopatii może przyczynić się obuwie, które zbyt mocno ściska piętę, a także wykonywanie czynności, które wymuszą duży wyprost
w stawie skokowym górnym, jak np. chodzenie pod górę. Wprowadza to dużą kompresję tkanek w okolicy guza piętowego, a w konsekwencji powoduje ich przeciążenie.

Objawy: Do charakterystycznych symptomów tendinopatii ścięgna Achillesa zaliczamy poranną sztywność, pojawiającą się także po dłuższym siedzeniu, bolesność ścięgna pod wpływem dotyku, ból podczas chodzenia, biegania, skakania (w zależności od stadium zaawansowania tendinopatii), ograniczenie siły mięśni łydki. U zawodników wyczynowych często przed wystąpieniem dolegliwości bólowych, pojawia się pogorszenie wyników – słabsze czasy w biegu, czy gorsze wyniki skocznościowe.

Częstym obrazem klinicznym jest ból pojawiający się na początku aktywności, który następnie zanika wraz z trwaniem wysiłku i pojawia się ponownie po zakończeniu treningu. Nie warto czekać, aż ból zupełnie uniemożliwi uprawianie ulubionego sportu. Im wcześniej wdrożymy odpowiednią fizjoterapię, tym większe mamy szanse na szybki powrót do pełnej sprawności z mniejszym ryzykiem nawrotu choroby.

Diagnostyka: podstawą do postawienia diagnozy jest badanie kliniczne. Ból podczas palpacji ścięgna jest czułym oraz swoistym testem oceniającym występowanie tendinopatii ścięgna Achillesa. Uzupełnieniem diagnostyki jest badanie USG lub rezonans magnetyczny, które obrazują, jaki odsetek włókien jest objęty zmianami zwyrodnieniowymi. Czas trwania dolegliwości, ich natężenie oraz badania obrazowe, stanowią podstawę do dobrania odpowiednich metod leczenia oraz rokowania co do jego trwania. Rehabilitacja w zaawansowanych przypadkach może trwać nawet kilka lub kilkanaście miesięcy. Przy dużych zmianach strukturalnych oraz silnych dolegliwościach bólowych czasami konieczny okazuje się zabieg operacyjny.

Bardzo ważne jest wychwycenie przyczyny powstania tendinopatii. Najczęściej będą to błędy treningowe, nieprawidłowa technika ruchu, ograniczenia ruchomości lub siły mięśniowej w obrębie stawu skokowego górnego lub stawach leżących powyżej i poniżej. Podczas badania klinicznego konieczne jest zatem całościowe ocenienie narządu ruchu tak, aby zdiagnozować nieprawidłowości mogące powodować przeciążanie ścięgna Achillesa.

Leczenie: Podstawą jest fizjoterapia. Odpowiedni trening nakierowany na wzmacnianie ścięgna oraz reedukację wzorców ruchowych, które przyczyniły się do rozwoju patologii, daje duże szanse na powodzenie leczenia zachowawczego. W pierwszej fazie stosuje się głównie ćwiczenia izometryczne, by przejść potem do ćwiczeń z dużym oporem i powolnym tempem wykonywania ruchu. Do procesu dołącza się także ćwiczenia korygujące występujące nieprawidłowości w stawach sąsiadujących oraz trening nakierowany np. na poprawę techniki biegu.
W MIRAI za obszar tej części ciała odpowiada Jakub Olewiński.

Zapraszamy!