Zdjęcie: Chondromalacja IV stopnia w stawie rzepkowo-udowym

Chondromalacja to postępująca choroba chrząstki, w której powierzchnie stawowe ulegają uszkodzeniu i degeneracji. Jest to częste schorzenie, w konsekwencji prowadzące do artrozy stawu, czyli zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej. Chondromalacja dotyka większości stawów, jednak najczęściej obserwujemy ją w stawie kolanowym.
Przyczyny chondromalacji mogą być różnorodne, ale najczęściej wiążą się one z przewlekłym niewłaściwym obciążeniem stawu kolanowego, lub uszkodzeniami strukturalnymi wewnątrz stawu, jak np. uszkodzenie łąkotki stawu kolanowego. Do czynników ryzyka należą: przebyte urazy stawu kolanowego, wady anatomiczne, nieprawidłowa oś kończyn dolnych, nadwaga, nieprawidłowe wzorce ruchowe oraz częste i intensywne obciążenia stawu kolanowego, zwłaszcza w sporcie.
Skala ICRS (International Cartilage Repair Society) jest stosowana do oceny stopnia chondromalacji i opisuje cztery stopnie:

• stopień I – miękkie uszkodzenie chrząstki bez widocznych ubytków
• stopień II – uszkodzenie chrząstki z niewielkimi ubytkami o średnicy mniejszej niż 1,5 cm i obejmującymi do 50 % grubości chrząstki
• stopień III – uszkodzenie chrząstki z większymi ubytkami o średnicy większej niż 1,5 cm i obejmującymi ponad 50 % grubości chrząstki
• stopień IV – zaawansowane uszkodzenie chrząstki z dużymi ubytkami, uwidoczniającymi warstwę podchrzęstną kości.

Chondromalacja może zajmować jeden z trzech przedziałów stawu kolanowego, jak np. izolowana chondromalacja stawu rzepkowo-udowego, czy przedziału przyśrodkowego stawu, związana z nieprawidłową biomechaniką lub zaburzeniem osi. Jak również możemy zaobserwować chondromalację we wszystkich przedziałach kolana, najczęściej związaną z uszkodzeniami łąkotek, czy przewlekłą niestabilnością stawu.

Objawy towarzyszące chondromalacji powierzchni stawowych kolana mogą obejmować:

• ból w stawie kolanowym, szczególnie podczas ruchu
• obrzęk stawu
• trzeszczenie, chrupanie
• sztywność i ograniczenie zakresu ruchu w stawie kolanowym
• zapalenie stawu z przewlekłymi wysiękami

Diagnostyka chondromalacji powierzchni stawowych kolana obejmuje badanie lekarskie, podczas którego lekarz ocenia objawy i przeprowadza badanie zakresu ruchu oraz wykonuje serię testów klinicznych. Dodatkowo stosuje się badania obrazowe, takie jak RTG i rezonans magnetyczny, które pozwalają na ocenę stanu chrząstki stawowej. Do prawidłowej oceny chrząstki w badaniu rezonansu magnetycznego niezbędna jest odpowiednia jakość badania. Obecnie standardem są rezonanse 3T, dzięki którym jesteśmy w stanie dokładnie ocenić powierzchnię stawową.

Leczenie nieoperacyjne chondromalacji może obejmować:

• leczenie farmakologiczne – niesterydowe leki przeciwzapalne
• fizjoterapię w celu wzmocnienia mięśni, poprawy stabilności stawu i zmniejszenia zapalenia oraz bólu
• fizykoterapię, taką jak krioterapia lub elektrostymulacja mięśniowa
• pracę nad prawidłowym wzorcem ruchowym podczas chodzenia
• wiskosuplementację, czyli iniekcję preparatu zawierającego kwas hialuronowy w celu zmniejszenia bólu i poprawy funkcji stawu kolanowego
• iniekcje PRP i lub PRP z blokerem czynnika zapalenia, które wpływają regenerująco na chrząstkę i zmniejszają rozległość zapalenia w stawie.

Leczenie operacyjne chondromalacji powierzchni stawowych kolana może być konieczne w zaawansowanych przypadkach. Metody naprawy powierzchni stawowej obejmują:

• mikrozłamania – tworzenie małych otworów w warstwie podchrzęstnej kości, co stymuluje powstawanie blizny chrzęstnej, która wypełnia uszkodzenie
• autologiczną transplantację chrząstki – pobranie zdrowych fragmentów chrząstki z innej części kolana i przeszczepienie ich do uszkodzonej powierzchni – OATS
• autocart – pobranie fragmentów chrząstki podczas oczyszczania uszkodzenia, odpowiednie ich przygotowanie i wklejenie w miejsce uszkodzenia.
• biotechnologia – wykorzystanie specjalnych membran kolagenowych, tworzących szkielet dla komórek w celu powstania „nowej” chrząstki w miejscu uszkodzenia.
• ważną kwestią jest odciążenie chorującego przedziału kolana poprzez poprawę budowy i biomechaniki np. stawu rzepkowo-udowego, jak również przy wykorzystaniu zmiany osi kończyny, czyli operacji osteotomii kości udowej lub piszczelowej.
• ostateczną operacją przy rozległych uszkodzeniach powierzchni stawowych w zaawansowanej chorobie zwyrodnieniowej jest wymiana powierzchni stawowych, czyli ednoprotezoplastyka stawu kolanowego, jedno przedziałowa bądź całkowita.

Po operacji konieczne jest przestrzeganie zaleceń pooperacyjnych, takich jak unikanie obciążenia stawu kolanowego, prowadzenie rehabilitacji, stosowanie szyny CPM – szyny ciągłego biernego ruchu, czy niekiedy stosowanie ortezy. Niezwykle ważne są kontrolne badania obrazowe rezonansu magnetycznego oraz regularne wizyty kontrolne w celu monitorowania gojenia się i ustalenia strategii rehabilitacyjnej w celu powrotu do pełnej sprawności.

W MIRAI obszarem kolana zajmują się:
Tomasz Szymański – opracowanie materiału na stronie
Michał Drwięga
Konrad Słynarski
Agnieszka Wintrowicz
Karol Kosterna
Bartosz Dominik
Patryk Ulicki
Dariusz Grzelecki
Michał Bartoszewicz
Anna Krześniak

Zapraszamy!