Zespół trzaskającego biodra (ang. snapping hip syndrome – SHS) to schorzenie, przy którym Pacjenci skarżą się na odczucie przeskakiwania lub „strzelania” w okolicy stawu biodrowego podczas wykonywania różnych czynności, takich jak np. chodzenie, wstawanie z krzesła, podnoszenie nogi lub bardziej złożonych aktywności sportowych, takich jak taniec, czy bieg.

Uczucie przeskakiwania pojawia się, kiedy mięsień lub ścięgno przesuwa się po wystających elementach kostnych w trakcie wykonywania ruchu. Chociaż objawy te mogą być bezbólowe, bardzo często są irytujące dla Pacjenta, a w niektórych przypadkach mogą prowadzić do powstania np. zapalenia kaletki, czyli bolesnego obrzęku struktury, mającej na celu zmniejszyć tarcie pomiędzy mięśniami w ciele.
Ponadto „strzelanie”, czy przeskakiwanie w okolicy stawu biodrowego nie musi być spowodowane konfliktowaniem tkanek mięśniowych, a może być objawem związanym z bezpośrednim uszkodzeniem struktur w stawie biodrowym, takich jak np. obrąbek stawowy lub chrząstka.

Właśnie dlatego tak ważne jest, aby nie bagatelizować tego typu objawów i wybrać się na wizytę do specjalisty – lekarza ortopedy lub fizjoterapeuty.

Typy „trzaskającego biodra”

Nazewnictwo związane z klasyfikacją trzaskającego biodra związane jest z lokalizacją konfliktujących struktur i możemy podzielić je na dwa typy:

• zewnątrzstawowe SHS
• wewnątrzstawowe SHS (najczęściej uszkodzenie obrąbka stawowego lub więzadła głowy k. udowej)

Dodatkowo zewnątrzstawowe dzieli się na:

• wewnętrzne (najczęściej: ścięgno mięśnia biodrowo-lędźwiowego konfliktujące z wystającymi elementami kostnymi kości biodrowej lub miednicy)
• zewnętrzne (najczęściej: pasmo biodrowo-piszczelowe przeskakujące o krętarz większy kości udowej).

Jakie są przyczyny zespołu trzaskającego biodra?

Przyczyn zespołu trzaskającego biodra może być wiele. Najczęściej przeskakiwanie może zacząć się pojawiać stopniowo z powodu zmian o charakterze przeciążeniowym. Zdarza się też jednak nagłe wystąpienie tego typu objawów na skutek urazu (np. uszkodzenie obrąbka stawowego i uszkodzenie więzadła głowy kości udowej), czy też po zabiegu chirurgicznym, jak np. wszczepieniu endoprotezy stawu biodrowego.

Ponadto, różnice budowy anatomicznej (np. nadmiernie wystające elementy kostne, zmniejszona lub zwiększona odległość między punktami kostnymi) lub zmiany dotyczące tkanek miękkich, jak np. wzmożone napięcie pasma biodrowo-piszczelowego, skrócenie mięśni lub ścięgien, wzmożone lub obniżone napięcie mięśni – też mogą przyczyniać się do wykształcenia charakterystycznego przeskakiwania w stawie biodrowym.

Charakterystyka poszczególnych rodzajów przeskakującego biodra

Zewnętrzne trzaskające biodro

Osoby z zewnętrznym zespołem trzaskającego biodra zwykle mają stopniowy początek przeskakiwania lub bólu zlokalizowanego na bocznej stronie uda. Ten typ SHS nie jest związany z urazem bezpośrednim, ale częściej ze stopniowym i niewielkim mechanizmem. Obraz kliniczny często można łatwo wybadać – obserwując i nasłuchując przeskakiwania, gdy Pacjent aktywnie zgina i prostuje biodro. Pacjenci często opisują również uczucie przemieszczania całego stawu biodrowego.

Wewnętrzne trzaskające biodro

Ten typ zazwyczaj również ma stopniowy początek i zwykle nie jest związany z nagłym urazem. Pacjenci najczęściej skarżą się na bolesne odczucie z przodu pachwiny, szczególnie podczas ruchów prostowania biodra, które wcześniej było zgięte lub podczas rotacji zewnętrznej w stawie. Dodatkowo może być słyszalny charakterystyczny dźwięk przeskakiwania.

Wewnątrzstawowe trzaskające biodro

Pacjenci zmagający się z biodrem przeskakującym tego typu, częściej zgłaszają nagłe pojawienie się objawów, zazwyczaj na skutek urazu lub niefortunnego ruchu. Źródło tych dźwięków może pochodzić ze struktur znajdujących się wewnątrz stawu, najczęściej na skutek patologii chrząstki stawowej, występowania ciał wolnych w stawie, uszkodzenia obrąbka stawowego, czy też więzadła głowy kości udowej.

Diagnostyka zespołu trzaskającego biodra – czego się spodziewać?

Podczas wizyty u lekarza lub fizjoterapeuty podstawowym elementem diagnostyki jest dobrze przeprowadzony wywiad oraz badanie kliniczne. Bardzo istotna jest ocena tego od kiedy pojawia się przeskakiwanie, gdzie i w jakim momencie, oraz to, czy wraz z przeskakiwaniem pojawia się ból. Ponadto ocena chodu i różnego rodzaju odmienności biomechanicznych, wykonana urządzeniem do kompleksowej analizy funkcjonalnej w ruchu, może przynieść wiele cennych informacji. Bardzo ważnym elementem badania jest też ocena i porównanie zakresów ruchomości w stawie biodrowym. Dodatkowo może zostać oceniona siła mięśni, a w dalszej diagnostyce powinno poddać się ocenie kręgosłup lędźwiowy i staw kolanowy, ponieważ problemy w tych pozornie daleko położonych miejscach, mogą mieć wpływ na to, co dzieje się w okolicy biodra.

W dalszej kolejności lekarz może skierować Pacjenta na wykonanie dodatkowych badań obrazowych: zdjęcia RTG porównawczego obu stawów biodrowych, każdego w dwóch projekcjach: AP (czyli przód-tył) i „osiowej”. Na późniejszym etapie diagnostyki konieczne może okazać się wykonanie badania rezonansu magnetycznego (MRI), w niektórych przypadkach nawet z kontrastem dostawowym. Badanie tego typu nie jest możliwe do wykonania w każdym ośrodku, dlatego ważne jest aby było ono przeprowadzone na sprzęcie wysokiej jakości i w miejscu, w którym można zrobić badanie z kontrastem.

Leczenie zespołu trzaskającego biodra

Zazwyczaj, jeśli biodro trzaskające nie powoduje dolegliwości bólowych, nie wymaga leczenia operacyjnego. W zdecydowanej większości przypadków leczenie jest zachowawcze. Początkowo dąży się do modyfikacji lub ograniczenia aktywności, podczas której pojawiają się dolegliwości. W ostrzejszych przypadkach, kiedy Pacjent zmaga się z dolegliwościami bólowymi, lekarz może przypisać leki przeciwbólowe lub przeciwzapalne.

W literaturze brak jest jednoznacznych wytycznych co do postępowania zachowawczego (w przeciwieństwie od leczenia operacyjnego). Fakt, że schorzenie to jest określane mianem „zespołu” powoduje, że można spodziewać się występowania kilku problemów jednocześnie, które należy rozpatrywać indywidualnie. Celem rehabilitacji będzie przywrócenie prawidłowego balansu mięśniowego w obszarze tułowia, miednicy i kończyn dolnych. Początkowo praca może być skupiona na wyciszeniu dolegliwości bólowych poprzez pracę manualną, rozciąganie mięśni. W późniejszym etapie musi być to poparte odpowiednimi ćwiczeniami wzmacniającymi osłabione mięśnie.

W rzadszych przypadkach może być konieczne leczenie operacyjne. Zazwyczaj dotyczy to Pacjentów z wewnątrzstawowym SHS, u których należy wykonać artroskopię stawu. Jeśli Pacjenci zmagają się z zewnątrzstawowym SHS i leczenie zachowawcze nie przynosi odpowiednich rezultatów, konieczne może okazać się wykonanie zabiegu plastyki pasma biodrowo-piszczelowego lub mięśnia biodrowo-lędźwiowego.

Kluczem do sukcesu, jest odpowiednia diagnostyka i podjęcie odpowiedniego leczenia.

Zapraszam!

mgr Piotr Wojdyga