Przyjmuje się, że nawet 30% wszystkich konsultacji lekarskich związanych z bólem mięśniowo-szkieletowym odbywa się z powodu tendinopatii. Jest ona także odpowiedzialna za blisko połowę wszystkich kontuzji u wyczynowych sportowców.
Czym zatem jest tendinopatia?
Zacznijmy od tego, że ścięgno przenosi siły z mięśnia na kość, umożliwiając nam poruszanie się. Jeśli ścięgno jest zdrowe, a siły nie przekraczają jego możliwości mechanicznych, to wszystko jest w porządku. Jeżeli zaś na ścięgno będą działały siły, które przekraczają jego zdolności adaptacyjne, wówczas może dojść do jego uszkodzenia, a w konsekwencji do powstania w nim zmian zwyrodnieniowych. Obserwujemy wówczas dezorganizację kolagenu oraz zmieniony wygląd komórek tworzących ścięgno. Do powstania tendinopatii może dojść w zdrowym ścięgnie, na które jednorazowo zadziała zbyt duża siła uruchamiająca kaskadę zmian w kolagenie. Drugim scenariuszem jest wielokrotne działanie sił, które nie wykraczają poza fizjologię ścięgna, jednak z jakiegoś powodu nie nadąża ono z regeneracją i dochodzi do powstania zmian w jego strukturze.
Dlaczego tak się dzieje?
Przyczyn może być kilka. Pierwsza z nich to wiek. Im jesteśmy starsi, tym większe jest ryzyko rozwoju tendinopatii. Kolejna sprawa to stres oraz powtarzające się przeciążenia danego obszaru narządu ruchu. Co ciekawe, także zbyt małe obciążanie naszego ciała stanowi czynnik ryzyka rozwoju tej choroby. Ścięgna oraz pozostałe tkanki naszego ciała wzmacniają swoją strukturę na skutek przenoszenia przez nie obciążeń. Jeżeli przez dłuższy czas nie są one poddawane obciążeniom, to zwyczajnie ich wytrzymałość spada, a podatność na powstanie zmian przeciążeniowych w ściągnie wzrasta. Od pewnego czasu dużą uwagę zwraca się nie tylko na mechanikę ciała, lecz także na czynniki metaboliczne. Okazuje się bowiem, że cukrzyca lub podwyższony poziom cholesterolu predysponują do rozwoju tendinopatii.
Jakie są charakterystyczne objawy tendinopatii?
Do podstawowych objawów tendinopatii zaliczamy ból. Charakterystyczny jest ból poranny lub na początku aktywności, który zmniejsza się lub znika, gdy się trochę poruszamy. Ból może pojawiać się w różnych okolicznościach, w zależności od stadium zaawansowania tendinopatii. Często spotykanym pierwszym symptomem jest ból po aktywności fizycznej. Później ból zaczyna się pojawiać także w trakcie wysiłku i utrzymuje się po zakończeniu ćwiczeń. W kolejnym etapie ból pojawia się na początku aktywności, znika po odpowiednim rozgrzaniu, by ponownie pojawić się po wykonaniu pewnej pracy. Dalszym etapem jest ból, który utrzymuje się przez cały czas trwania aktywności, często uniemożliwiając wykonywanie ćwiczeń. Jest to stan bardzo niebezpieczny, ponieważ może zwiastować zbliżające się zerwanie ścięgna. Do objawów może dołączyć także obrzęk zmienionego ścięgna oraz ograniczenie ruchomości w stawie, w którym chorujące ścięgno zawiaduje.
Jaka diagnostyka jest konieczna do postawienia diagnozy o tendinopatii?
Wywiad oraz badanie kliniczne pozwalają dość dokładnie zdiagnozować występowanie tendinopatii. Aby ocenić jednak stan pacjenta i odpowiednio zaplanować jego leczenie – istotne jest, aby wesprzeć się badaniami obrazowymi. Najczęściej badanie USG jest wystarczające. W niektórych przypadkach konieczne okazuje się wykonanie badania rezonansem magnetycznym. Badania te pozwalają ocenić jaki jest stopień zmian w ścięgnie oraz jakim obciążeniom można je poddać. Badanie USG jest także istotne z punktu widzenia kontrolowania progresji choroby. Objawy mogą bowiem się wycofywać, natomiast degeneracja ścięgna może w tym samym czasie się rozwinąć. Stanowi to wówczas przeciwwskazanie do progresji obciążeń oraz wykonywania ćwiczeń dynamicznych. Mogłoby to bowiem grozić zerwaniem ścięgna.
Jak leczy tendinopatię?
Bardzo ważne jest wychwycenie przyczyny powstania tendinopatii. Najczęściej będą to błędy treningowe, nieprawidłowa technika ruchu, ograniczenia ruchomości lub siły mięśniowej, czy też zaburzenia metaboliczne. Podstawą leczenia jest fizjoterapia. Odpowiedni trening nakierowany na wzmacnianie ścięgna oraz reedukację wzorców ruchowych, które przyczyniły się do rozwoju patologii, daje duże szanse na powodzenie leczenia zachowawczego. W pierwszej fazie stosuje się głównie ćwiczenia izometryczne, by przejść potem do ćwiczeń z dużym oporem i powolnym tempem wykonywania ruchu. Istotny jest także trening kolagenowy, czyli wykonywanie ćwiczeń z małym oporem, ale z bardzo dużą liczbą powtórzeń, aby nadać odpowiedni kierunek przebudowującym się włóknom kolagenowym. Ostatnią fazą jest wprowadzenie ćwiczeń dynamicznych, które stanowią dla ścięgna największe wyzwanie. Do procesu dołącza się także ćwiczenia korygujące występujące nieprawidłowości w stawach sąsiadujących oraz trening nakierowany na poprawę techniki ruchu.
