Ból Odcinka Lędźwiowego Kręgosłupa – przyczyny

Jak złagodzić ból lędźwi? Dolegliwości dolnego odcinka pleców są bardzo powszechne. Często nie wiadomo dokładnie, co jest ich przyczyną. Ważne jest leczenie objawowe, ale przede wszystkim szukanie powodu pojawienia się dolegliwości. Dzięki temu możemy zaplanować skuteczną terapię dla Pacjentów z bólem kręgosłupa lędźwiowego i zapobiegać jego nawrotom.

Przyczyny bólu dolnej części pleców mogą obejmować zmiany degeneracyjne w dysku międzykręgowym, stawach międzykręgowych, stawie krzyżowo-biodrowym lub przepuklinie dysku, które mogą być bezpośrednim źródłem bólu. Takie zmiany mają swoje źródło albo w biomechanicznych albo genetycznych warunkach.

Jedną z przyczyn bólu może być osłabienie głębokich mięśni przykręgosłupowych, które stabilizują lędźwie. Są to krótkie liczne, głęboko położone tkanki, których prawidłowa aktywacja jest bardzo ważna w profilaktyce powracających dolegliwości. Równie istotna bywa niewydolność bardziej powierzchownych warstw mięśni. Osłabienie powłok brzusznych oraz mięśni pośladkowych może wpływać determinująco na kondycję naszego kręgosłupa.

Kolejną możliwą przyczyną powracających dolegliwości bólowych kręgosłupa jest nieprawidłowa postawa ciała. Pogłębienie lub spłycenie lordozy lędźwiowej oraz inne wady postawy często sytuują nas w grupie podwyższonego ryzyka. Ma to często bezpośredni związek ze wspomnianym wyżej osłabienie poszczególnych partii mięśniowych. Ale czasem jest też związane ze skłonnościami genetycznymi lub wrodzoną wadą postawy.

Jednym z ważniejszych elementów prawidłowej pracy naszego tułowia i profilaktyki powracającego bólu lędźwi jest analiza oddechu. W sytuacji kiedy nie potrafimy prawidłowo pracować przeponą, również w czasie ćwiczeń, mięśnie tułowia nie mają warunków do pracy, a co gorsza zaczynamy przybierać nieprawidłową postawę. W takiej sytuacji bez prawidłowej edukacji i odpowiednio dobranych ćwiczeń, ból może uporczywie powracać mimo stosowania wszelkich metod leczenia.

Diagnozowanie niespecyficznego przewlekłego bólu dolnej części pleców

Diagnozowanie niespecyficznego przewlekłego bólu dolnej części pleców (NPBDP) bywa złożone. Czasem jest to stan, dla którego nie można zidentyfikować konkretnej przyczyny. Kluczowe informacje to:

• Pierwszym etapem w procesie diagnostycznym zazwyczaj okazuje się wywiad oraz badanie kliniczne, które wykonuje lekarz lub fizjoterapeuta. Umiejętne przeprowadzenie tych kroków często może nam już wstępnie nakreślić obraz sytuacji.
• Następnie, jako podstawową metodę diagnostyczną, stosuje się badanie obrazowe. W praktyce najczęściej wykorzystuje się badania RTG oraz bardziej szczegółowe: rezonans magnetyczny (MRI). Chociaż diagnostyka obrazowa zaburzeń jest bardzo pomocna, może się zdarzyć, że jej wyniki odbiegają od objawów odczuwanych przez Pacjenta. Dlatego kluczowe jest, aby zespół medyczny koncentrował się na leczeniu osoby, nie zaś wyłącznie, na przykład – nawynikach badania rezonansu magnetycznego (MRI).
• W diagnostyce dolegliwości kręgosłupa bardzo cenna jest ocena biomechaniczna. Tu często z pomocą przychodzą badania nakierunkowane na ocenę funkcji struktur anatomicznych, a nie na ich strukturalnej kondycji. Są to zarówno badania przeprowadzane w pozycjach statycznych, jak i w czasie ruchu (najczęściej w czasie chodu na bieżni).
• W dalszej części procesu diagnostycznego często wykorzystuje się blokady diagnostyczne, by potwierdzić lub zakwestionować źródło bólu przed podjęciem kolejnych kroków. Zastosowanie tych metod ma za zadanie dokładne zróżnicowanie przyczyn bólu.
• Kontrola prawidłowej postawy stanowi bardzo ważny element leczenia, ponieważ jej zaburzenia mogą wynikać nie tylko z dysfunkcji mięśni stabilizujących kręgosłup, ale także z nieprawidłowych wzorców oddechowych czy osłabienia poszczególnych taśm mięśniowych. Z tego względu istotna jest wspomniana już wyżej diagnostyka biomechaniczna, która pozwala na holistyczne podejście do leczenia. Ważnym elementem tej oceny, poza badaniami biomechanicznymi, jest na przykład ocena wzrokowa postawy, a także analiza oddechu Pacjenta.

Doraźne metody leczenia bólu odcinka lędźwiowego kręgosłupa

Metody leczenia powinny być dobrane do przyczyny powstawania bólu. Istnieją metody objawowe, które mają za zadanie uśmierzyć ból i pomóc doraźnie Pacjentowi. W ostrej fazie stanu zapalnego takie leczenie jest priorytetowe. Dopiero kiedy Pacjent poczuje się lepiej i będzie w stanie prawidłowo wykonywać ćwiczenia, możemy przystąpić do zapobiegania przyczynom powstawania bólu. Przy nasilonym bólu zaleca się krótkotrwałe stosowanie leków przeciwbólowych. W skomplikowanych sytuacjach zastrzyki lub zabiegi inwazyjne, rekomendowane przez ortopedę lub neurochirurga, mogą okazać się pomocne. Szczególnie w przypadku ostrego stanu zapalnego i intensywnego bólu, kiedy wykonywanie ćwiczeń jest niemożliwe, może to przynieść ulgę cierpiącemu Pacjentowi.

Ważnym elementem jest terapia manualna oraz ćwiczenia rozciągające i pozycje relaksacyjne. Pomagają one złagodzić ból i napięcie. Należy jednak pamiętać, że jest to jedynie uzupełnienie i sama terapia manualna nie przyniesie długotrwałych efektów. Należy ją raczej traktować, jak leczenie objawowe i jeden z elementów rehabilitacji. Jest to też moment w którym pomocne bywają metody fizykoterapeutyczne, takie jak na przykład prądy TENS.

Długoterminowe metody leczenia bólu odcinka lędźwiowego kręgosłupa

W momencie kiedy wyciszy się ostry ból i Pacjent jest w stanie normalnie funkcjonować, powinniśmy skupić się na ustaleniu programu ćwiczeń. Trening taki powinien obejmować wzmocnienie tych grup mięśniowych, które są osłabione i aktywację tych, które nie pracują w prawidłowy sposób. Ważne jest dokładne wykonywanie ćwiczeń pod okiem fizjoterapeuty. Bardzo często diabeł tkwi w szczegółach i nieświadome trenowanie może nie tylko nie przynieść rezultatów, ale i spowodować zaostrzenie objawów. Ciało zawsze szuka najłatwiejszej drogi do wykonania zadania i będzie próbowało nas oszukać. Systematyczne ćwiczenia i fizjoterapia dają najlepsze efekty w leczeniu i zapobieganiu nawrotom bólu.

Bardzo istotna jest edukacja Pacjenta, który musi znać cel ćwiczeń. Powinniśmy wiedzieć dlaczego wykonujemy dane ćwiczenie i w jakim celu. Musimy czuć, które partie mięśni pracują i musimy kontrolować pozycję tak, żeby faktycznie wzmacniać i rozciągać te partie mięśniowe, które należy.

Ćwiczenia oddechowe i postawa ciała

Pierwszym etapem powinno być zadbanie o prawidłowy oddech i postawę ciała Pacjenta. Jeśli Pacjent nie zostanie przygotowany do treningu, to nie będzie umiał prawidłowo wykonać żadnych ćwiczeń. Taka edukacja jest też niezbędna w życiu codziennym. Bardzo ważne jest utrzymywanie prawidłowej postawy ciała i unikanie przeciążeń. Wspólna analiza codziennych nawyków i wyeliminowanie ewentualnych szkodliwych czynników jest niezbędna w profilaktyce powracającego bólu. Być może pozycja przed komputerem, ustawienie siodełka w rowerze lub nieodpowiednia poduszka do spania, mogą niweczyć nasze starania i powodować na nowo ból.

Ćwiczenia oddechowe to często niedoceniany etap rehabilitacji kręgosłupa. Mają za zadanie nauczyć Pacjenta prawidłowego używania przepony i odpowiedniego ustawienia miednicy. Ważne jest, aby powłoki brzuszne w prawidłowy sposób wykonywały wdech i wydech. U Pacjentów cierpiących na przewlekły ból kręgosłupa lędźwiowego wzorzec oddechowy jest bardzo często zaburzony.

Ćwiczenia wzmacniające

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie głębokie kręgosłupa mają na celu ustabilizowanie go i odciążenie. Są to na przykład rotacje w pozycjach stojących lub w podporach. W czasie tych ćwiczeń często korzystamy z gum oraz wszelkich systemów wykorzystywanych do ćwiczeń oporowych. Dobór odpowiedniego oporu jest niezwykle istotny. Ćwiczenia powinny być na tyle łatwe, żeby Pacjent był w stanie je wykonać i na tyle trudne, żeby stanowiły wyzwanie.

Niezwykle istotne jest wzmocnienie mięśni pośladkowych, które u osób o siedzącym trybie życia często są osłabione i nie spełniają swojej funkcji. Wpływa to negatywnie na ustawienie miednicy i samego kręgosłupa. Należy również zwrócić uwagę na aktywność mięśni brzucha, w tym mięśni skośnych i mięśnia poprzecznego. Trening siłowy bywa niezmiernie efektywny i szybko przynosi widoczne efekty.

Jeśli umiejętnie przeanalizujemy przyczynę dolegliwości bólowych odcinka lędźwiowego i systematycznie będziemy wdrażać kolejne etapy leczenia, dbając o regularność treningów, to okaże się, że ból pleców wcale nie musi być naszym stałym towarzyszem życia.

[1] Russo M, Deckers K, Eldabe S, Kiesel K, Gilligan C, Vieceli J, Crosby P. Muscle Control and Non-specific Chronic Low Back Pain. Neuromodulation. 2018 Jan;21(1):1-9. doi: 10.1111/ner.12738. Epub 2017 Dec 12. PMID: 29230905; PMCID: PMC5814909.

Agnieszka Szaraniec

Zapraszam!