DYSKOPATIA

Na czym polega, jak ją leczyć, ale przede wszystkim – jak zapobiegać

O dyskopatii słów kilka

Zmiany zwyrodnieniowe krążków międzykręgowych (ang. intervertebral discs) prowadzą do dyskopatii, potocznie określanej mianem przepukliny kręgosłupa. Jest to schorzenie polegające na uwypukleniu jądra krążka międzykręgowego. Pierwsze symptomy to m.in. intensywny ból w dolnej partii pleców (na wysokości kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego), który na dalszym etapie choroby zaczyna promieniować do bioder, kolan i stóp. Dodatkowo pacjenci odczuwają dolegliwości w postaci drętwienia kończyn oraz zwiększonego napięcia mięśni przykręgosłupowych. W przebiegu choroby pojawia się mrowienie, czy też zaburzenia czucia w kończynach. Dyskopatię można leczyć – przede wszystkim zachowawczo, a w niektórych przypadkach również operacyjnie. Pamiętajmy jednak, że dyskopatii można zapobiegać, a jej progresję skutecznie spowalniać.

Dlaczego?

Do dyskopatii może dojść między innymi w związku z dysfunkcją stawu biodrowego, krzyżowo-biodrowego miednicy lub z zaburzeniami w zakresie przesuwalności powięzi. Ze względu na mnogość potencjalnych przyczyn niezwykle ważne jest postawienie prawidłowej diagnozy, co pozwoli dobrać optymalna metodę leczenia. Niestety, dość popularnym błędem diagnostycznym jest szybkie zrzucenie przyczyny bólu w dole kręgosłupa na rwę kulszową.

W dużej mierze dyskopatię fundujemy sobie sami – dość często schorzenie to określa się jako “chorobę siedzących ludzi”, ponieważ główną jej przyczyną jest nasze “złe” funkcjonowanie na co dzień: brak dbałości o prawidłową postawę, czy też odpowiednią ilość ruchu, co w połączeniu z kiepskimi nawykami żywieniowymi prowadzi do otyłości – jednej z ważniejszych przyczyn dyskopatii. Niski poziom aktywności ruchowej prowadzi do utraty elastyczności i sprężystości kręgosłupa, któremu – wbrew powszechnemu przekonaniu – umiarkowane obciążanie (nie przeciążanie!) służy, a nie szkodzi. Wynika to w prostej linii z faktu, że człowiek został stworzony do ruchu i wymuszony przez zmiany cywilizacyjne statyczny tryb życia prowadzi do patologii.

Badania epidemiologiczne potwierdzają istnienie zależności pomiędzy czynnikami środowiskowymi, a chorobami zwyrodnieniowymi kręgosłupa. Ciężka praca fizyczna, nieracjonalne przeciążanie kręgosłupa, siedząca praca, otyłość i palenie tytoniu stanowią główne czynniki ryzyka.3, 5, 6 To między innymi w wyniku przeprowadzonych badań epidemiologicznych wprowadzono wiele obowiązkowych zmian w miejscach pracy, które mają zwiększać ergonomię i ograniczać ryzyko przedwczesnych dysfunkcji kręgosłupa.5 Warto jednak wiedzieć, że dyskopatia u części osób jest dodatkowo uwarunkowana genetycznie.

Poza czynnikami środowiskowymi znaczenie ma wspomniana już genetyka oraz wiek. Do zmian zwyrodnieniowych krążków międzykręgowych dochodzi znacznie szybciej niż w przypadku innych mięśniowo-szkieletowych tkanek łącznych. Pierwsze zmiany degeneracyjne na wysokości kręgosłupa lędźwiowego pojawiają się już pośród 11-16-latków1. Około 20% nastolatków ma zmiany zwyrodnieniowe, które dość szybko pogłębiają się wraz z upływem czasu – zwłaszcza u mężczyzn (u około 10% 50-latków i 60% 70-latków dochodzi do znacznych zmian degeneracyjnych).4

Najczęstsze przyczyny dyskopatii:

# czynniki środowiskowe: tryb życia, brak ruchu, otyłość – prowadzące do utraty elastyczności kręgosłupa;

# wiek: upływ lat prowadzi do zmian strukturalnych w budowie krążków międzykręgowych – często dochodzi do uszkodzeń pierścienia włóknistego (zbudowanego głównie z włókien kolagenowych oraz elastynowych) oraz do zmian w obrębie jądra miażdżystego, którego głównym składnikiem jest woda – zachodząca z wiekiem redukcja uwodnienia krążka międzykręgowego prowadzi do zmian zwyrodnieniowych;

# czynniki mechaniczne: zniesienie lordozy lędźwiowej kręgosłupa, co prowadzi do pogorszenia amortyzacji;

Objawy dyskopatii

# ból w okolicy kręgosłupa lędźwiowego: demonizowane przez nasze babcie “korzonki”;

# ból promieniujący do pośladków, nasilający się w szczególności rano, promieniujący do kończyn;

# mrowienie, osłabienie czucia: objawy podobne jak w przypadku polineuropatii obwodowej;

# w niektórych przypadkach dochodzi do tzw. “opadnięcia stopy”;

Diagnostyka

By usprawnić proces diagnostyczny nasi specjaliści poza klasycznymi badaniami obrazowymi i testami klinicznymi wykorzystują metody, takie jak np.: urządzenie do funkcjonalnej analizy kręgosłupa i postawy w ruchu, dzięki któremu można szczegółowo przeanalizować położenie i pracę miednicy oraz kręgosłupa w ruchu. Taka analiza funkcjonalna daje możliwość określenia przyczyn dyskopatii bądź innych nabytych schorzeń kręgosłupa.

Jak się leczyć?

Leczenie zwykle skupia się na opanowaniu dolegliwości bólowych (z ang. “pain management”). Nasze podejście uwzględnia również pracę nad poprawą parametrów biomechanicznych. Co to znaczy? Najprościej rzecz ujmując – chcemy zadbać o prawidłową funkcję kręgosłupa poprzez wyeliminowanie nieprawidłowych wzorców ruchowych oraz ograniczeń, które poprawną funkcję zaburzają. Dokładamy wszelkich starań i wykorzystujemy naszą wiedzę i umiejętności, by leczyć przyczyny, a nie jedynie łagodzić objawy. Stosujemy metody fizjoterapeutyczne takie jak: praca manualna czy też np. manipulacja powięziowa, uzupełnione o trening o charakterze medycznym, którego celem jest korekta postawy i eliminacja dysfunkcji, które mogą prowadzić do dyskopatii, bądź innych schorzeń kręgosłupa.

Dodatkowo protokół leczenia często uwzględnia również wprowadzenia leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Leczenie operacyjne rozważa się w przypadku pacjentów, którzy po około półrocznym leczeniu zachowawczym nie odczuwają żadnej poprawy i/lub ich codzienna aktywność jest znacznie ograniczona ze względu na poziom dolegliwości.

W przypadku, gdy dojdzie do uszkodzenia struktury, to postępowania lecznicze skupione jest na doprowadzeniu do powstania prawidłowej blizny w miejscu uszkodzenia. Po pierwsze podejmuje się działania mające na celu zmniejszenie przepukliny w okolicy krążka międzykręgowego. Kolejny ważny element terapii to kompleksowość: lekarz i fizjoterapeuta powinni zadbać nie tylko o fizyczną stronę leczenia (leki, ćwiczenia), ale również o zwiększenie świadomości pacjenta tak, by doprowadzić do zmian w sposobie postępowania pacjenta na co dzień i korekty szkodliwych nawyków.

Co powinna uwzględniać rehabilitacja?

# terapia manualna całego kręgosłupa w celu przywrócenia prawidłowej ruchomości;

# terapia mięśniowo-powięziowa w celu usunięcia ograniczeń w obrębie tkanek miękkich;

# trening medyczny ukierunkowany na wzmocnienie mięśni stabilizujących kręgosłup;

# ćwiczenia i zabiegi poprawiające krążenie i unerwienie;

Chcę uniknąć dyskopatii – co robić?

Przede wszystkim powinniśmy unikać przeciążeń, a z drugiej strony dbać o prawidłowe ukrwienie i odżywienie krążków międzykręgowych. Siedzenie i długotrwałe stanie w jednej pozycji ogranicza elastyczność i odporność krążków na uszkodzenia, ponieważ już około 20. roku życia człowieka zostają one pozbawione własnego ukrwienia.7 W związku z tym, wszystkie składniki odżywcze czerpane są z sąsiednich trzonów kręgowych na zasadzie dyfuzji.2, 8

Kluczowe znaczenie w tym procesie ma różnica ciśnień, która umożliwia krążkowi zachowującemu się jak gąbka, oddawanie wody i produktów przemiany materii podczas ściskania oraz ich pobieranie podczas rozciągania. Podążając tym tropem – długotrwałe ściskanie skutkuje złym odżywieniem krążka, co z kolei zwiększa jego podatność na uszkodzenia mechaniczne. Schylanie się – bez przeciążania pleców, regularne rozciąganie, praca mięśni głębokich, które na co dzień aktywizowane są jedynie w niewielkim stopniu – mają ogromne znaczenie dla zachowania prawidłowej funkcji kręgosłupa. Warto również pamiętać o regularnym nawadnianiu organizmu (ok. 2l dziennie).

Jeżeli mamy siedzący tryb pracy, zadbajmy o to, by nasze siedzenie było “aktywne” (ang. “active sitting”).9

Jak siedzieć “aktywnie”?

Aktywne siedzenie to takie, podczas którego siedzimy na niestabilnym podłożu, które wymusza na nas aktywizację mięśni stabilizujących kręgosłup i miednicę w celu utrzymania pionowej pozycji na “krześle”, którym może być piłka do pilatesu lub beret/poduszka ułożone na krześle/fotelu, z którego korzystamy. Na rynku od lat dostępne są również specjalne krzesełka do pracy.

W MIRAI obszarem kręgosłupa zajmują się:
Paweł Kosik
Oleg Tchoriwski
Mateusz Żebrowski

Bibliografia:
1. Boos N, Weissbach S, Rohrbach H, Weiler C, Spratt KF, Nerlich AG. Classification of age-related changes in lumbar intervertebral discs: 2002 Volvo Award in basic science. Spine (Phila Pa 1976). 2002;27 (23):2631-2644.
2. Grunhagen T, Wilde G, Soukane DM, Shirazi-Adl SA, Urban JP. Nutrient supply and intervertebral disc metabolism. J Bone Joint Surg Am. 2006;88 Suppl 2 30-35.
3. Heliövaara M. Risk factors for low back pain and sciatica. Ann Med. 1989;21 (4):257-264.
4. Miller JA, Schmatz C, Schultz AB. Lumbar disc degeneration: correlation with age, sex, and spine level in 600 autopsy specimens. Spine (Phila Pa 1976). 1988;13 (2):173-178.
5. Pope MH, Goh KL, Magnusson ML. Spine ergonomics. Annu Rev Biomed Eng. 2002;4 49-68.
6. Pope MH, Pflaster DS, Krag MH. Biomechanics of lumbar disk disease. Instr Course Lect. 1992;41 187-192.
7. Rudert M, Tillmann B. Lymph and blood supply of the human intervertebral disc. Cadaver study of correlations to discitis. Acta Orthop Scand. 1993;64 (1):37-40.
8. Urban JP, Smith S, Fairbank JC. Nutrition of the intervertebral disc. Spine (Phila Pa 1976). 2004;29 (23):2700-2709.
9. H. W, Weiss KJ, Mason C. Haggerty, Heath JE. The effect of active sitting on trunk motion. Journal of Sport and Health Science. 2014;3 333-337.

Zapraszamy!