Czym jest endometrioza
Endometrioza to obecność komórek błony śluzowej trzonu macicy (endometrium) poza jamą macicy. Najczęściej lokalizują się w otrzewnej lub w narządach miednicy małej (jajniki, więzadła krzyżowo-maciczne, sklepienie pochwy, jelita, pęcherz moczowy), także w bliźnie po cięciu cesarskim.
Ogniska endometriozy zachowują się jak endometrium, reagując na hormony płciowe: krwawią, złuszczają się w trakcie miesiączki, w efekcie powodując przewlekłą reakcję zapalną objawiającą się bólem.
Szacuje się, że w Polsce na endometriozę cierpi około 2-3 miliony kobiet w wieku rozrodczym, z czego mniej niż połowa jest zdiagnozowana.
Jakie są pierwsze objawy endometriozy
W przebiegu endometriozy dolegliwości bólowe miednicy, pleców lub podczas stosunku płciowego, nasilają się przed miesiączką albo w jej trakcie.
W przypadku zajęcia jelit lub pęcherza moczowego ból może być obecny podczas oddawania stolca lub moczu. W ich obrębie może być obecna śladowa ilość krwi. Dodatkowo miesiączki mogą być obfite i długo trwające.
Endometrioza jest także jedną z głównych przyczyn występowania niepłodności, nawet do 50%.
Na czym polega i jak wygląda diagnostyka endometriozy
Podstawą jest konsultacja ginekologiczna połączona z badaniem fizykalnym oraz badanie USG.
Do niedawna laparoskopia zwiadowcza była uważana za „złoty standard” w diagnostyce endometriozy. W 2022 r. pojawiły się nowe wytyczne ESHRE (European Society for Human Reproduction and Embryology), w których obecnie zaleca się diagnostykę obrazową (rezonans magnetyczny) jako podstawę rozpoznania endometriozy.
Jakie badania obrazowe w diagnostyce endometriozy?
- USG ginekologiczne (transwaginalne) – może być wykonane u każdej pacjentki, przy czym nie pozwala na wykluczenie endometriozy powierzchownej. Natomiast stosunkowo dobrze wykrywa endometriozę głęboko naciekającą w sąsiedztwie macicy, pochwy i jajników. Dalsze obszary możliwego występowania ognisk endometriozy mogą nie zostać uwidocznione.
- rezonans magnetyczny miednicy mniejszej – w przypadku podejrzenia endometriozy wymagane jest zastosowanie specjalnego protokołu. Wtedy rezonans magnetyczny ma przewagę nad ultrasonografią w czułości i swoistości w wykrywaniu endometriozy. Ponadto pozwala na znalezienie ognisk powierzchownej endometriozy i endometriozy w nietypowych lokalizacjach. W przypadku głęboko naciekającej endometriozy możliwe jest lepsze zaplanowanie leczenia, włączanie z oceną przedoperacyjną. Rezonans umożliwia także ocenę pooperacyjną w sposób bardziej wiarygodny niż USG i mniej inwazyjny niż laparoskopia.
Pozwala także wykluczyć inne patologie w miednicy małej o objawach zbliżonych do endometriozy.
Jakie inne badania pozwalają na wykrycie endometriozy?
- badanie EndoRNA – polega na poszukiwani biomarkeru endometriozy (genu FUT4) w próbce endometrium pobranym przez lekarza ginekologa
- badanie EndomKIT – polega na oznaczeniu biomarkerów (CA125 i BDNF) z próbki krwi, podwyższonych w endometriozie
- badanie Saliva microRNA – polega na poszukiwaniu biomarkeru endometriozy (miRNA) w próbce śliny
Leczenie endometriozy
Dalsze postępowanie zależy do tego, co jest głównym problemem u pacjentki: czy ból? Czy ból i niepłodność?
- zachowawcze leczenie endometriozy to podawanie leków przeciwbólowych (najczęściej NLPZ) oraz wpływających na cykl menstruacyjny w celu jego zatrzymania (OC).
- operacyjne leczenie endometriozy jest zalecane u pacjentek starających się o ciążę i w przypadku endometriozy głęboko naciekającej. Możliwa jest zarówno laparoskopia (w celu usunięcia zrostów, torbieli jajników czy więzadeł maciczno-krzyżowych) jak i laparotomia (w celu histerektomii i adnexektomii czy leczenia w przypadku zajęcia jelit lub pęcherza).
Najczęściej zadawane pytania dot. endometeriozy
Przerost endometrium – o czym może świadczyć?
Przerost endometrium zdarza się u ponad połowy kobiet z endometriozą. Ponadto u pacjentek z endometriozą istnieje niemal trzykrotnie wyższe ryzyko pojawienia się polipa endometrium. Przerost jest często spowodowany zaburzeniem równowagi pomiędzy estrogenem i progesteronem, co może prowadzić do nieprawidłowych krwawień.
Jakie mogą być nietypowe objawy endometriozy?
Zaparcia, biegunki i świeża krew w stolcu (przy nacieku odbytnicy), niedrożność jelit (przy nacieku jelita cienkiego), krew w moczu (przy nacieku pęcherza moczowego), ból w klatce piersiowej, wysięk opłucnowy lub krwiste wymioty (przy zajęciu klatki piersiowej)
Czy endometrioza może powodować raka?
U mniej niż 1% pacjentek może rozwinąć się rak, najczęściej endometrialny lub rzadziej jasnokomórkowy
Jakie są konsekwencje endometriozy?
Nieleczona endometrioza może powodować niepłodność, bóle miednicy, nasilające się podczas okresu, naciek narządów miednicy małej (jelita, pęcherz) czy pochwy.
Czy endometrioza powoduje niepłodność?
Tak, do 50% kobiet starających się zajść w ciążę ma rozpoznawaną endometriozę, jako przyczynę niepłodności.
Leszek Krupniewski
