Ból rzepki

Ból rzepki, znany również jako zespół bólowy rzepki (ang. patellofemoral pain syndrome – PFPS), to jedna z najczęstszych przyczyn występowania dolegliwości bólowych kolana, która dotyka ludzi w różnym wieku. Dotyczy szczególnie osób aktywnych fizycznie oraz młodych. Charakteryzuje się bólem w przedniej części kolana, który może znacząco wpłynąć na codzienne życie i aktywności [1]. Nawet 40% wszystkich dolegliwości zgłaszanych w obrębie kolana to właśnie PFPS [2]. Ten artykuł ma na celu dostarczenie podstawowych informacji o bólu w stawie rzepkowo-udowym – pomagając zrozumieć jego przyczyny, możliwości diagnostyczne oraz dostępne sposoby leczenia.

Co to jest rzepka i staw rzepkowo-udowy?

Rzepka to płaska kość, znajdująca się z przodu kolana. Można ją łatwo wyczuć, przykładając rękę z przodu kolana i wykonując w nim ruchy w kierunku zgięcia i wyprostu. Kość przesuwająca się pod ręką to właśnie rzepka. Tworzy ona połączenie stawowe z kością udową, które umożliwia jej ruchy do góry i do dołu podczas zginania i prostowania kolana. To połączenie to staw rzepkowo-udowy. Rzepka spełnia rolę wydłużającą ramię dźwigni dla mięśnia czworogłowego uda – zmniejszając tym samym ilość siły, którą musi on generować aby wyprostować staw kolanowy [1].

Charakterystyczne cechy bólu w stawie rzepkowo-udowym

Pacjenci z PFPS będą najczęściej zgłaszać ból z przodu kolana. Jego lokalizację opisują jako znajdującą się na lub pod rzepką. Ból może także rozchodzić się na okoliczne tkanki znajdujące się w przednim aspekcie stawu kolanowego. Nasilenie dolegliwości będzie występować podczas siadania, wstawania, kucania, chodzenia po schodach oraz dłuższego siedzenia. Pacjenci mogą także zgłaszać przeskakiwanie lub trzeszczenie podczas wykonywania ruchów w kolanie [2,3].

Przyczyny i czynniki ryzyka bólu rzepki

Ból rzepki może wynikać z różnych przyczyn, do których zalicza się:
– Nieprawidłowa biomechanika kolana, która prowadzi do niewłaściwego obciążenia rzepki
– Słabe mięśnie uda i bioder, które nie zapewniają odpowiedniego wsparcia dla kolana i mogą prowadzić do przeciążenia okolicy rzepki. Na szczególną uwagę zasługują mięsień czworogłowy uda, mięśnie odwodzące i rotujące do zewnątrz staw biodrowy (w tym mięśnie pośladkowe)
– Zaburzenia ruchomości w stawach kończyny dolnej (m.in. przykurcz mięśnia czworogłowego uda lub chodzenie na przygiętym kolanie) [4]
– Aktywność fizyczna o intensywności nieadekwatnej do aktualnych możliwości osoby ćwiczącej (np. zbyt duża objętość treningu biegowego lub siłowego bez odpowiedniego przygotowania)

Przyjmuje się, że za występowanie bólu w stawie rzepkowo-udowym potencjalnie może być odpowiedzialne podrażnienie następujących struktur w obrębie kolana:

• warstwa podchrzęstna
• błona maziowa
• troczki rzepki
• skóra
• nerwy
• mięśnie [5]

Metody leczenia

Podstawą leczenia bólu w stawie rzepkowo-udowym jest podejście nieoperacyjne, które powinno być dobranie indywidualnie do potrzeb Pacjenta, na podstawie przeprowadzonego badania. Takie postępowanie obejmuje:
– Edukację na temat występującego problemu, potencjalnych modyfikacji aktywności dnia codziennego lub aktywności fizycznej celem czasowego odciążenia stawu rzepkowo-udowego
– Ćwiczenia skupiające się na wzmacnianiu mięśni uda i bioder oraz poprawie elastyczności w obrębie przykurczonych tkanek
– Progresywne dociążanie stawu kolanowego podczas ćwiczeń, mające na celu zwiększenie jego tolerancji na obciążanie
– Ćwiczenia czucia głębokiego – poprawiające kontrolę nad ciałem w przestrzeni
– Terapię manualną nakierowaną na lokalne działanie przeciwbólowe, stanowiące przygotowanie do terapii z aktywnym udziałem Pacjenta
– Krótkotrwałe stosowanie leków przeciwzapalnych (NSAID) dla złagodzenia bólu.

Zakończenie

Rozpoznanie i odpowiednie leczenie PFPS jest kluczowe dla poprawy jakości życia. Współpraca z profesjonalistami medycznymi, w tym lekarzami i fizjoterapeutami, w połączeniu z zaangażowaniem Pacjenta w proces leczenia i profilaktyki, może prowadzić do znacznej poprawy funkcjonowania kolana i zmniejszenia bólu. Pamiętaj, że każdy przypadek PFPS jest unikalny, dlatego indywidualne podejście do leczenia jest niezbędne.

Ten artykuł, oparty na dostępnych źródłach medycznych i badań, ma na celu dostarczenie ogólnych informacji i nie zastępuje profesjonalnej porady medycznej.

[1] Gaitonde DY, Ericksen A, Robbins RC. Patellofemoral Pain Syndrome. Am Fam Physician. 2019 Jan 15;99(2):88-94. PMID: 30633480.
[2] Kasitinon D, Li WX, Wang EXS, Fredericson M. Physical Examination and Patellofemoral Pain Syndrome: an Updated Review. Curr Rev Musculoskelet Med. 2021 Dec;14(6):406-412. doi: 10.1007/s12178-021-09730-7. Epub 2021 Oct 29. PMID: 34713383; PMCID: PMC8733121.
[3] Pereira PM, Baptista JS, Conceição F, Duarte J, Ferraz J, Costa JT. Patellofemoral Pain Syndrome Risk Associated with Squats: A Systematic Review. Int J Environ Res Public Health. 2022 Jul 28;19(15):9241. doi: 10.3390/ijerph19159241. PMID: 35954598; PMCID: PMC9367913.
[4] Saltychev M, Dutton RA, Laimi K, Beaupré GS, Virolainen P, Fredericson M. Effectiveness of conservative treatment for patellofemoral pain syndrome: A systematic review and meta-analysis. J Rehabil Med. 2018 May 8;50(5):393-401. doi: 10.2340/16501977-2295. PMID: 29392329
[5] Bump JM, Lewis L. Patellofemoral Syndrome. 2023 Feb 13. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–. PMID: 32491589.

Jakub Olewiński

Zapraszam!